'We zijn bewust samen met de doelgroep op pad gegaan. Dan merk je hoe het is om alleen te kunnen horen wanneer het groen is'
Van links naar rechts Dennis van Wieren (Sweco) Gerard van Dijck (CROW) en Joop Veenis (Future Mobility Park)
Dennis van Wieren werkt sinds 1998 als adviseur mobiliteit bij Sweco. Dennis: “Akoestische signalering wordt geplaatst voor de gebruiker, of nog specifieker: voor mensen met een visuele beperking. Niet voor de ziende mens of wegbeheerder. Dat lijkt logisch maar wordt nog weleens vergeten”. Samen met Joop Veenis, Luc Prinsen en Gerard van Dijck zit hij in de onlangs opgerichte werkgroep die een richtlijn voor akoestische signalering bij verkeerslichten ontwikkelt en verkeersregelinstallaties slimmer maakt. Fonds Fysieke Leefomgeving is medefinancier van de standaard die er moet komen: de Richtlijn Akoestische Signalering (RAS).
Ritmische tikker
Al een kleine vijftig jaar helpt ritmisch getik en aansporend geratel mensen met een visuele beperking bij het oversteken. Al die tijd heeft het ontbroken aan landelijke regelgeving voor wat wettelijk het ‘akoestisch signaal bij verkeerslichten’ heet. Dennis: “Vooralsnog is het toevoegen van rateltikkers aan oversteekplaatsen met verkeerslichten geen vereiste. Omdat een landelijke richtlijn ontbreekt, ontstaat diversiteit in uitvoering. En dat kan leiden tot onduidelijkheid en soms zelfs gevaarlijke situaties. Iedereen moet veilig kunnen oversteken, niet alleen mensen die toevallig wél goed kunnen zien.”
Het VN-verdrag Handicap, geldend sinds 2026, ondersteunt die gedachte. Het doel is de positie van mensen met een beperking verbeteren. Ook bepaalt het verdrag dat mensen met een beperking volwaardig moeten kunnen deelnemen aan de samenleving.
Techneuten van de toekomst
Joop Veenis, voorzitter bij Stichting Future Mobility Park: “De werkgroep omvat het complete ‘ecosysteem’ dat we nodig hebben om de RAS te realiseren. Denk aan koplopers van gemeenten en provincies, belangenbehartigers van visueel beperkten, het Landelijk Verkeersmanagement Beraad en leveranciers van verkeersregelinstallaties (VRI’s). Ook studenten sluiten aan. Zij zijn de techneuten van de toekomst.”
Luc Prinsen, adviseur verkeersmanagement bij Goudappel: “Begin 2025 willen we dat de richtlijn er is. De werkgroep heeft nu één sessie gehouden, er komen er nog vier. Afgelopen keer hebben we de scope van het project bepaald en het huidige gebruik van rateltikkers geïnventariseerd bij de wegbeheerders in de werkgroep. Het ecosysteem creëert meteen het draagvlak voor de standaard. Want ervaringsdeskundigen, inhoudsdeskundigen en opdrachtgever zitten samen aan tafel en doen actief mee.”
Gerard van Dijck, kenniswerker bij CROW: “De aanleiding voor het project is toegankelijkheid en inclusief beleid van de overheid. Techneuten hebben de neiging om aannamen te doen voor de doelgroep. Daarom hebben we een verkenning gedaan. Niet van de doelgroep, maar mét de doelgroep. Het heeft geleid tot een heldere rapportage met hun daadwerkelijke wensen. De richtlijn opstellen en vastleggen is spoor 1 en gaat over de fysieke inrichting en functionaliteit.”
VRI’s slimmer maken
Geholpen door de bijdrage van het fonds kan de werkgroep aan de richtlijn werken. Elke provincie en gemeente kan de collectieve kennis gratis gebruiken om akoestische signalering bij voetgangerslichten toe te passen.
De sleutel voor standaardisering ligt in de VRI, die onder andere bij elke oversteekplaats het groen en rood van voetgangerslichten regelt. Joop: “Als je inclusiviteit en toegankelijkheid serieus neemt, dan moeten er zo snel mogelijk overal iVRI’s komen te staan: intelligente verkeersregelinstallaties. Er zijn in het hele land zo’n achtduizend VRI’s. Die hebben niet altijd standaard een rateltikker.”
Luc: “Bij VRI’s die dat wél hebben, is de rateltikker niet altijd actief. En ook worden ze op verschillende manieren geactiveerd. iVRI’s bieden de kans voor slimmere activering van rateltikkers."
Gerard: “Spoor 2 is slimme oplossingen bedenken voor gebruikers én omwonenden. Bijvoorbeeld door de rateltikker alleen te laten klinken als iemand met een visuele beperking de oversteekplaats nadert. Zo komt techniek samen met de voelsprieten voor de omgeving die je tegenwoordig moet hebben.”
Profiteren van verslimming
“Bij een project als RAS denk je wellicht ’t eerst aan ‘Toekomstbestendige Inrichting’. Geen vreemde gedachte”, zegt Harold Schonewille, programmasecretaris van het Fonds Fysieke Leefomgeving. “Bij die laatste gaat ’t meer over integrale aanpak over de beleidsterreinen heen, maar RAS gaat over adaptief wegontwerp, betere toegankelijkheid en rekening houden met de menselijke maat. Dit sluit mooi aan bij de kennisvragen uit ons deelprogramma ‘Slimme wegen’.”
Gerard: “Beleving, veiligheid, standaardisatie, inclusiviteit – het komt allemaal samen in dit project. Het past bij de beweging van Fonds Fysieke Leefomgeving naar meer aandacht voor de zachte kant. Juist de verslimming waarvan zowel gebruikers als omwonenden profiteren past zo mooi bij het fonds. Daarom vind ik het bijna vanzelfsprekend dat het fonds financiert . De hele samenwerking in een ecosysteem is minstens zo waardevol. Want zorgen dat iets gaat vliegen is misschien nog wel belangrijker dan een kennisboekje. We doen dit voor de hele BV-Nederland. En er is al interesse uit Vlaanderen.”
Over dit project
In Nederland is de diversiteit van oversteekplaatsen met rateltikkertoepassing groot. Tegelijkertijd ontbreekt het aan een duidelijke richtlijn voor rateltikkers bij voetgangerslichten. Richtlijnen schrijven wel voor hoe een oversteekplaats ingericht moet zijn en waar de trottoirtegels met reliëf voor geleiding naar de oversteek komen te liggen. Maar over akoestische signalering zijn alleen dwingende eisen voor de tikfrequentie terug te vinden in de Regeling Verkeerslichten en NEN 3384. Op de projectpagina van RAS lees je meer over het project en kan je webinars terugkijken.
De oorspronkelijke versie van dit artikel is te lezen op fondsfysiekeleefomgeving.nl