Terugblik op webinar Een toegankelijke reis loont!

De openbare ruimte toegankelijker maken voor iedereen. Op dat vlak valt er nog een wereld te winnen. CROW hield op 5 oktober, in de Week van de Toegankelijkheid, het webinar Een toegankelijk reis loont! Centraal stonden de stations en de stationsomgeving.

Als primeur krijgen zo’n 70 deelnemers aan het webinar een toelichting op een nieuwe publicatie van Kennis over Zien over toegankelijke stationskwartieren. Vervolgens horen ze de laatste ontwikkelingen rond de dataverzameling van toegankelijkheidsinformatie op stations. En tot slot vernemen ze welke kennis CROW te bieden heeft op het gebied van toegankelijkheid.

Wilma Slinger van CROW heet de deelnemers welkom en licht het digitale Kennisnetwerk Toegankelijkheid toe. Op deze website vind je alle kennis over dit onderwerp van CROW, maar ook van andere organisaties. Via de knop ‘aan de slag’ krijg je in het kort inzicht in de stappen om van beleid tot uitvoering te komen. 

Stationskwartieren

Een Andere Kijk op Stationskwartieren - Frouck de Boer en Guus Janssen, Kennis over Zien/Visio/Accessibility
Frouck de Boer en Guus Janssen zijn professionals in het domein van toegankelijkheid. Beiden waren eerst werkzaam als ergotherapeut en zijn nu adviseur op het gebied van toegankelijkheid. Zij presenteren de globale inhoud van de nieuwe publicatie over stationskwartieren vanuit Kennis over Zien.

Kennis over Zien is het samenwerkingsverband van vijf oogorganisaties die werken aan gezamenlijke kennisdeling en -ontwikkeling. De vergaarde kennis over toegankelijkheid is ontstaan dankzij de synergie tussen belangenorganisaties, deskundigen en personen met praktijkervaring. Afgelopen jaren hebben deze partijen hard gewerkt aan de handreiking Toegankelijke Stationskwartieren.

Deelname aan de samenleving begint met de mogelijkheid om ergens te kunnen komen. Het legt de focus op de uitdagingen die zich voordoen in de buitenruimte. Dan gaat het ook om het station en het complexe gebied buiten de stationspoortjes en de omgeving rond het station. 

Buiten de poortjes zijn er tal van belanghebbenden, waaronder gemeenten, winkels en andere vervoerbedrijven. De handreiking geeft randvoorwaarden om een toegankelijke omgeving te creëren. De bedoeling is dus niet om een gedetailleerd ontwerp te schetsen, maar om de beleidsmaker bij een gemeente of provincie handvatten te bieden bij het universeel ontwerpen voor iedereen. De handreiking benadrukt het belang van diversiteit, maximale zichtbaarheid en tactiliteit, zowel in het ontwerp als in de materiaalkeuze. Daarbij gaat het om een balans tussen functionaliteit en een contrastrijke vormgeving.
 

Belangrijk is om in de praktijk de samenwerking in de gouden driehoek vorm te geven. Je hebt ervaringsdeskundigheid nodig maar ook een inhoudsdeskundige die de belemmeringen vertaalt naar goede oplossingen.

Guus en Frouck gingen vervolgens in op de principes uit de handreiking die belangrijk zijn in een stationsomgeving: 

• Zichtbaarheid en voelbaarheid maximaliseren
• Kritische situaties
• Zonering en materialisatie
• Activiteiten en de vraag om ruimte
• Digitale integratie 

Kritische situaties zijn bijvoorbeeld verkeersstromen die elkaar kruisen. Hoe leid je die stromen en hoe haal je ze op een goede manier uit elkaar?

Het gaat ook om maximaal zichtbaar en voelbaar ontwerpen, dus niet voor de ‘gemiddelde’ mens. Duidelijkheid en voorspelbaarheid zijn belangrijke voorwaarden. Ontwerp dus voor kritische situaties, niet voor de gemiddelde dag met gemiddelde drukte.

Met zonering bepaal je als ontwerper wat je waar wilt doen en welke materiaal je gebruikt. Zorg voor goede contrasten en ook tactiel, dat je kunt voelen waar je bent. Het ontwerp hoeft niet schreeuwerig te zijn. Afgelopen jaren is er digitale integratie bij gekomen. Dat is de toekomst, digitaal en fysiek ondersteunen elkaar.

Vervolgens toont Guus een aantal foto’s met filters erover om duidelijk te maken wat iemand met een visuele beperking wel of niet ziet. Bij verminderde lichtinname bijvoorbeeld verdwijnt het gevoel van diepte. Een ingang kan door contrast en materiaalkeuze zichtbaarder worden gemaakt. Dat is ook handig voor iemand met een beslagen bril.

Wanneer wordt een object een obstakel in de openbare ruimte? En hoe kun je dit door materiaalgebruik voorkomen? Denk ook aan de gevolgen van fietsparkeren op de stoep. De boodschap is om van tevoren na te denken: hoe gaat een verkeersstroom zich gedragen, wat zijn voorspelbare elementen? Hoe maak je parallelle of  ‘luwe’ stromen? En denk vooral na over hoe je voelbaarheid in je ontwerp mee kunt nemen naast zichtbaarheid. Als mensen ergens kunnen komen, is die locatie niet per definitie toegankelijk. Kijk ook hoeveel energie het mensen kost om er te komen.

Tot slot: de digitale ontwikkelingen gaan snel. Je zou willen dat in digitale kaarten wordt aangegeven waar geleidelijnen lopen of wat rustige routes zijn. 
Bekijk hier de presentatie. 

Stationstopologie

Jeroen Nijhuis, Irias/BISON/DOVA
Vanuit bureau Irias is Jeroen Nijhuis in opdracht van de decentrale ov-autoriteiten (DOVA) en het platform BISON (Beheer Informatie Standaarden OV Nederland)  ruim een jaar bezig met het project Stationstopologie.

Data speelt een cruciale rol bij het toegankelijk maken van vervoersinformatie, vooral wanneer het gaat om faciliteiten zoals liften op stations. Het uitgangspunt is om op basis van correcte data een ‘geruste reis’ te kunnen maken. 

Jeroen illustreert dit in zijn presentatie met een voorbeeld van een kaart van een station, waarop zichtbaar is welke gebieden bereikbaar zijn, inclusief informatie over verschillende perrons en de verbinding met de stationsomgeving. Hierbij zijn een aantal vragen essentieel: hoe kan iemand van het ene perron op het andere komen, of zijn reis starten of beëindigen? Is de lift beschikbaar voor reizigers die niet zonder kunnen?

In het project stationstopologie worden allerhande data over toegankelijkheid op stations verzameld. 
Het streven is om reizen zonder obstakels mogelijk te maken, met op maat gemaakte data volgens Europese normen die beschikbaar worden gesteld aan de NDOV-loketten. Hiermee komen de data beschikbaar voor partijen die op basis hiervan reisinformatie verstrekken via toegankelijke apps. De mogelijkheid bestaat om extra overstaptijd in te plannen en informatie over de infrastructuur en toegankelijkheid van de voertuigen zelf te verstrekken. Actuele informatie is cruciaal voor de hele reis. Dit vereist nauwkeurige gegevens en coördinatie om actuele reisadviezen te kunnen geven.

In het project werkt Jeroen samen met een aantal partijen. Het platform BISON is de Nederlandse organisatie op het gebied van informatiestandaarden voor het openbaar vervoer en is nauw betrokken bij dit (Europese) project. Daarnaast zijn DOVA, ProRail en NS Stations betrokken.

De gegevens die nodig zijn voor deze inspanningen komen uit verschillende bronnen, waaronder beheerders van infrastructuur, vervoerdiensten en stations. Op roltrappen en liften zijn sensoren geplakt waardoor data over wat wel en niet werkt ook beschikbaar kan komen.

Het is een proces van gegevensverzameling en controle, en wat het gecompliceerd maakt is dat de gegevens initieel worden gebruikt voor assetmanagement. De uitdaging ligt in het verbinden van deze gegevens met de omgeving en de eindgebruikers.

Tot slot geeft Jeroen nog een korte demo van de data. Deze zijn niet bedoeld voor eindgebruikers, maar voor appbeheerders. Pictogrammen geven aan of een station toegankelijk is. De applicatie, die nog wordt ontwikkeld, is gericht op het maken van drempelvrije informatie, die ook toegankelijk is voor mensen met een visuele beperking. Als de applicatie klaar is, kunnen appbeheerders informatie toevoegen aan al bestaande reisapplicaties.

DOVA  verwacht eind dit jaar de statische data beschikbaar te stellen voor allerlei leveranciers van reisinformatie. Volgend jaar komen de realtime data beschikbaar.

Ruimte voor verbetering is er bijvoorbeeld in het verbinden van informatie tussen stationskwartieren en de bredere omgeving, zoals het vinden van ingangen en looproutes. Toekomstige plannen omvatten het verbeteren van de kwaliteit van de gegevens, het verkennen van gepland onderhoud en het uitbreiden van de informatie naar metro- en tramhaltes. Bekijk hier de presentatie. 

Recente kennis van CROW

Wilma Slinger, CROW
Het Kennisnetwerk Toegankelijkheid is een bron van kennis over toegankelijkheid. Op dit moment biedt CROW verschillende publicaties aan, waarvan een deel gratis beschikbaar is.

Enkele recente publicaties en komende ontwikkelingen:

• Integrale aanpak openbare verlichting. Een publicatie die aandacht besteedt aan verlichting als een vaak over het hoofd gezien aspect van toegankelijkheid, met richtlijnen en afwegingen.
• Toegankelijkheid en Omgevingswet. Een publicatie die de raakvlakken tussen de Omgevingswet en toegankelijkheid belicht, inclusief praktische voorbeelden.
• Ontwerpwijzer voetgangers. Deze publicatie komt uit op het Nationaal Verkeerskundecongres op 2 november.
• Akoestische Signalering bij Verkeerslichten. Een aankomend rapport met betrekking tot uniforme akoestische signalering bij verkeerslichten, dat onderwerp is van een webinar op 15 november.
• Staat van het Openbaar Vervoer. Dit jaar zal voor het eerst een hoofdstuk over toegankelijkheid worden opgenomen, met een overzicht van de stand van zaken en de ontwikkeling van gegevens binnen het openbaar vervoer.
• Herziening van de Richtlijn Toegankelijkheid. Voor de herziening van de huidige richtlijn wordt een werkgroep samengesteld met diverse vertegenwoordiging. De nieuwe richtlijn is naar verwachting eind 2024 beschikbaar.

Alle genoemde publicaties zijn of zullen beschikbaar zijn op het Kennisnetwerk Toegankelijkheid. Je kunt je aanmelden voor de nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van recente publicaties en ontwikkelingen. Bekijk hier de presentatie. 

Afsluiting

Ter afsluiting gaan de sprekers nog kort in op een paar aspecten. Van belang is dat gemeenten ervaringsdeskundigen betrekken bij hun toegankelijkheidsbeleid. Veel gemeenten hebben die stap al gezet. Guus Janssen waarschuwt gemeenten wel voor het afgaan op ervaringen van één persoon en daar dan naar handelen. Een generalistische blik is nodig om de belangen van verschillende groepen af te wegen om vervolgens een vertaling te maken naar de inrichting van de buitenruimte. 

Jeroen Nijhuis benadrukt tot slot nog het belang van afspraken over digitale integratie. "Denk aan het belang van goede definities. Bij Rotterdam Centraal wordt in ons bestand geen ingang gedefinieerd. En liggen de sporen nou boven of onder niveau -1 of 0? Binnen het station hebben we daar een definitie voor, maar de buitenkant van het station heeft die aansluiting niet digitaal. Definities moeten gelijk worden geschakeld."

Opname webinar

In het eerste kwartier van het webinar deden zich technische problemen voor, waarna het webinar is herstart met een korte samenvatting van het eerste kwartier. De kwaliteit van de opname is minder dan je mogelijk van ons gewend bent.